علم و هنر مدیریت، علاوه بر کسب مهارت از طریق آموزشها و مطالعه کتابها بصورت ذاتی در افراد نهادینه است و انسانهایی که اینچنین هستند چه سواد آکادمیک داشته باشند چه نداشته باشند مدیر هستند. اما چگونگی کاربردتکنیکهای مدیریت علاوه بر شخصیت ذاتی مدیریت، نیاز به علم  این رشته را دارد.

بسیاری از سازمانهایی که من با ایشان در ارتباط بوده ام به دلیل مدیریت بدون علم و تنها با سنت گرایی این امر را اداره می کردند و حاصل این نوع مدیریت در بهترین شرایط، در اوایل مراحل رشد سازمان باقی خواهند ماند. به عبارت دیگر روی نمودار رشد سازمان در مرحله اولیه رشد مانده و رو به افول می روند.(افول مرگ سازمان است)

در نگرشهای مدیریت یا روشهای کنترل به این مدیران مدیران گذشته نگر گویند.

بد نیست اشاره ای به رهبریت و تفاوت آن با مدیریت داشته باشیم تا در تحلیل هایمان در مورد وظایف این دو بهتر برداشت کنیم . در این راه قیاسی که ذهن انجام می دهد. به گونه ای است که بعضی اوقات رهبران را با مدیران در کنار هم قرار میدهد و ما را در نتیجه گیری دچار اشتباه می کند. چرا که وظایف و تیپ شخصیتی این دو با هم متفاوت است.

بهتر است بدانیم:

از لحاظ شخصیت شغلی انسانهایی که مدیر ذاتی هستند مشخصه های زیر را باید داشته باشند. در غیر اینصورت نوع عملکردشان تنها با مطالعاتی که در این زمینه دارند همراستا می شود و اصطلاحا روشها مدیریت را نمی توانند بومی سازی کنند و در جای خود تشویق و تنبیه نمایند و عدم توانایی در بومی سازی مطالب پیامد های بدی برجای خواهد گذاشت.

مدیران ، انسانهای برون گرا، مقتدر در گفتار و رفتار، جسور، پایبند به مقررات، منضبط، نکته سنج، با هوش با درایت هستند.

این افراد را در مجموع انسانهای تهوری و قراردادی می نامند.

مدیران نیاز به مطا لعه و تجربه دارند تا نیروی ذاتی خود را بتوانند به بهترین شکل مورد استفاده خود و دیگران قراردهند.

مدیریت چیست؟

برای مدیریت تعاریف زیادی نوشته شده است. که متداول ترین تعریف مدیریت: علم و هنر برنامه ریزی، سازمان دهی، هدایت،  رهبری، نظارت ، کنترل و نهایتاً ایجاد هماهنگی برای رسیدن به هدف یا اهداف از پیش تعیین شده سازمان است. مدیر علم منابع انسانی را باید بداند تا بتواند بر حسب شخصیت و توان افراد بهترین چینش نیرو راداشته باشد تا کارآمد ترین سازمان را ارئه دهد.

برنامه ریزی و رابطه آن با مدیریت:

ایجاد سازمانها به منظور دستیابی به اهداف بنیان گذاران آن سازمان است. رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده نیاز به هدف گذاری خرد دارد تا با رسیدن به اهداف خرد بتوان خود و سازمان را ارزیابی نمود و همچنین باید در نظر داشت که این نوع هدف گذاری باعث تحریک و پیشرفت می گردد.

برنامه ریزی سازمان بر مبنای رسیدن به هدفهای کوتاه مدت است که آن مسیر را  استراتژی میگویند. استراتژیها به سه دسته تقسیم  میشوند ابتدا استراتژی کوتاه مدت: این نوع استراتژی که عموما در بین سازمانهای خصوصی یکساله تعریف می گردد. پس از پشت سرگذاشتن استراتژی کوتاه مدت به استراتژی میان مدت می رسیم که عموما سه ساله تعریف می شود و پس از آن استراتژی طویل مدت که پنج ساله تدوین و تعریف می شود. این استراتژیها در امتداد یکدیگر می باشد.

برای رسیدن به جایگاههای تعیین شده مسیر قابل اجرایی باید تدوین نمود تا پس از گذشت مدت زمان معلوم بتوان مسیر طی شده را ارزیابی کرد و در پی آن میزان رشد و دستیابی به اهداف مشخص گردد.

جهت برنامه ریزی هر سازمان ،نیاز به شناخت سه شاخه اصلی اجرای پروژه دیده می شود:

1-دانش فنی،علم آکادمیک و تجربی در مورد صنعتی خاص

2- امکانات موجود: کلیه ماشین آلات، ابنیه، تاسیسات و هر نوع امکانات مورد نیاز و هر نوع موجودیت مرتبط با اجرای پروژه

3- سرمایه: که رکن اصلی هر فعالیت است. میزان سرمایه مورد نیاز و وجود مقدار پیش بینی شده

ارزیابی این سه مورد در اجرای پروژه ها از اهمیت برخوردار است و چگونگی تعاریف بعدی ما را رقم می زند.

علاوه بر موارد بالا به شناخت محیطی موثر و مهم به نام محیط کلان نیازمندیم محیط کلان شامل عواملی است که ما نمی توانیم در آن دخیل باشیم و اجبارا باید از آن تبعیت کنیم و یا آنهارا تحمل کنیم رویارویی با محیط کلان یا عمومی از دست ما خارج است. و باید بطور دائم این محیط را بررسی و در صورت لزوم تغییر تاکتیک و تکنیک دهیم. بطور مثال: افزایش یا کاهش قیمت دلار- افزایش یا کاهش قیمت نفت- افزایش یا کاهش نرخ بهره و مواردی از این دست.

در محیط کلان چهار عامل بطور کلی مورد بررسی قرار میگیرند.

1-    اقتصادی

2-    سیاسی

3-    تکنولوژیکی

4-    فرهنگی

کلیه موارد بالا قبل از اجرای پروژه باید بررسی شود این عوامل در حین انجام کار بطور مکرر در وضعیت سازمان تاثیرگذارند و بطور دائم باید رصد شوند. برای آسان سازی مطلب یک مثال قابل یادآوری به میان می آورم:

پیش از این چراغهای علا الدین در کشور ما تولید می شد و سوخت آن نفت بود این چراغهای گرمازا سالها در این کشور تولید و به فروش می رسید تا اینکه سیاست دولت بر جلو گیری ازمصرف سوخت نفت رقم خورد و گاز را در خانه ها بجای نفت جایگزین کرد. ببینید چه سرنوشتی برای علا الدین اتفاق افتاد.

جهت بقای سازمان باید طبق سیاست اعمال شده تکنولژی تولید بخاریهای گازی را وارد کند تا بتواند پاسخگوی تغییر فرهنگ مصرف مردم شود و در نهایت جایگاه خود را از دست ندهد. هر چهار عامل از دست تولید کننده خارج شده است و توسط محیط کلان اعمال گردیده است.

آیا چنانچه به تولید چراغهای نفتی ادامه می داد میتوانست موفق گردد؟

آیا چنانچه تکنولژیِ تولید بخاری گاز سوز را تهیه نمی کرد چه می شد؟

آیا چنانچه به تغییر فرهنگ مصرف توجه نمی کرد چه؟

آیا چنانچه به عوامل کاهش قیمت مصرف کاز توجه نمی کرد چه می شد؟

اتفاقی که می افتاد، مرگ برند بود و از بین رفتن کل زحمات یک شرکت تولیدی با آن سابقه چندین ساله.

همیشه بخاطر خواهیم سپرد که علت موفقیت دیروز می تواند علت شکست امروز باشد

اگر موفقیت دیروز علاءالدین ساخت والرهای نفتی بود امروز این تولید باعث شکست است نه موفقیت.

 در مدیریت گذشته نگر جایگزینی علم و تکنولژی روز دیرتر و یا هر گز انجام نمی شود و  همین باعث شکست سازمانها و یا در جا زدن می گردد.یک سازمان با چشم انداز بی پایان و نوآوری و به روز بودن باید پایه گذاری و تاسیس گردد. این یک نگرش بسیار ساده است. اما با توجه به تجربه بنده این امر حیاتی و مهم در اکثر سازمانهای کشور با بی توجهی روبرو شده و نهایتا باعث از بین رفتن سرمایه گذاری سازمان در عرصه برند و بازار  می گردد.

محیط خرد:

محیط خرد سازمان شامل:

1-     فروشندگان مواد اولیه:

  اشخاص و مؤسساتى که منابع مورد نیاز شرکت را براى تولید کالا و خدمات فراهم مى‌کنند.

2-     مشتریان:

خریداران، مصرف کنندگان، واسطه های فروش، شرکتهای پخش و ...

3-    واسطه های بازاریابی:

اشخاص موثر در فروش، واحدهایى که به شرکت در امر تبلیغات پیشبردی، فروش و توزیع کالاهایش به خریداران نهایى کمک مى‌کنند. که شامل دلالان، مؤسسات توزیع‌کننده کالا، آژانس‌هاى خدمات بازاریابى و واسطه‌هاى مالى و از این دست هستند.

4-    توزیع کنندگان کالا:

واحدهاى توزیع فیزیکی مستقیم از طرف تولید کننده یا وارد کننده، شرکت های پخش،  و کلیه واحد ها ، موسسات ، شرکت ها و  اشخاصی که به نوعی در امر انباردارى(نگهداری کیفی و کمی) و جابجایى کالا از مبدأ به مقصد کمک مى‌کنند.

5-    عوامل جابجایی:

مؤسسات حمل و نقل امر جابجایی کالا را عهده دار هستند. شامل راه‌آهن، شرکت‌هاى ترابرى جاده‌اى و دریایی، هواپیمایى و سایر واحدهایى که در جابجایى کالا از مکانى به مکانى دیگر تخصص مى‌یابند از جمله واحدهاى توزیع فیزیکى به‌شمار مى‌آیند.

6-    رقبا:

عموما در بیشتر موارد بجز کالاهایی که رهبریت بازار را به عهده دارند رقبایی وجود دارد.

که شناسایی آنها از نظر استراتژیهای تبلیغاتی و بازاریابی باید شناسایی گردد تا در موقع لزوم بتوان با آنها مقابله نمود.

7-    کلیه پرسنل سازمان اعم از مدیران و کارمندان و کارگران

عواملی که به میان آورده شده تمامی موارد محیط خرد به حساب نمی آید چراکه بنا به نوع ماموریت سازمان احتمال وجود عوامل دیگر می باشد.

پس از بررسی محیط کلان و خرد به شناخت و آنالیز و در نهایت نتیجه گیری نقاط قوت، نقاط ضعف، تهدیدها و فرصتها می پردازیم.

 لازم به ذکر است که نقاط قوت و ضعف  مربوط به عوامل درون سازمانی  و تهدید ها و فرصتها مربوط به عوامل برون  سازمان است .

مدیریت هر سازمان بعد از اتمام مراحل مذکورکه در بالا به آنها اشاره شد. به تدوین برنامه ریزی سازمان  میپردازد.

سازماندهی:

سازماندهی امریست که نیاز به شناخت منابع انسانی دارد. این عامل بستگی به تجربه و علم مدیر دارد.

 منایع انسانی را می توان شامل شناخت شخصیتهای شغلی دانست. تا قابلیتها آشکار شود و نیروهای سازمان با توجه به توان آنها جایگاهی به آنها اختصاص داده شود. توان بهره بری از نیروها و استفاده از استعداد آنها یکی از ارکان موفقیت یک سازمان است چراکه نیروهای هر سازمان سرمایه آن محسوب می شوند. این سرمایه ها در جای خود و به شکل صحیح باید در امر همکاری کار تیمی شرکت کرده و راندمان کار را بالا ببرند.

مدیران علاوه بر علم روانشناسی صنعتی با علم روانشناسی شغلی باید آشنایی لازم را داشته باشند.