مشکلات روانی در ورشکستگی و بحران

چه زمانی در معرض فرسودگی شغلی قرار می­گیریم؟

در هنگام مشغله بحران و ورشکستگی، دچار تغییر می­شویم، شبها با استرس و فشار می­خوابیم و طلبکاران تا هنگام بی­هوشی، مهمان ذهن ما هستند. مدام با آنها در ذهنمان می­جنگیم، آنهارا درمقابل­خود قرارمی­دهیم و خودنیز جلوی آنها قرار می­گیریم. یکی از بدترین لحظات زندگی، زمان مزاحمت همین افکار است. گرفتاری زیاد و مشغله فراوان اجازه همنشینی با همسر و فرزند را از آدم می­گیرد، حوصله بازی با فرزندان را نداریم. در زمان بحران صورتمان افتاده می­شود و کمتر به لباس و ماشین اهمیت می­دهیم، کمتر به میهمانی می­رویم، زمان غذا یا مقدار غذایی که می­خوریم تغییر می­کند و بسیاری مسائل دیگر که قبلاً هم در موردش صحبت شد.

زمانی که بنده دچار بحران شدم علائمی چون بی­حوصلگی، بی­خوابی، خستگی از حضور در محل کار، از بین رفتن بعضی تمایلاتم، بی­انگیزگی و ترس و اضطراب حتی نسبت به زنگ تلفن داشتم. صبح­ها تمایلی به رفتن  سر کار نداشتم. انگار خداوند عذاب الهی را به سمت من فرو فرستاده بود. با خودم می­جنگیدم و دائم درگیری داشتم. این علامت خوبی نبود چرا که رفته­رفته مرا به سمت افسردگی می­کشید و اگر بیماری افسردگی می­گرفتم وضعیت از آنچه که فکر می­کردم بدتر می­شد و روند بهبودی کار و سلامتی را باهم باید طی می­کردم که طبیعتاً انرژی بیشتری می­برد. از یک طرف شکست کسب­وکار و از طرفی افسردگی باید درمان می­شد. باید در نظر داشته باشیم در آن زمان طلبکاران درک بیماری را هم ندارند و مجالی برای درمان نمی­دهند. آنها پولشان را می­خواهند. همین.

خوب از نیکبختی من این است که دوستانی بسیار خوب را در کنار خود دارم. وقتی وضعیت پیش آمده را برای دوستم جناب دکتر محمدرضا عابدی (بی­شک یکی از بهترین روانشناسان کشوراست) تشریح کردم، ایشان تشخیص دادند که در معرض فرسودگی شغلی قرار گرفته­ام. درواقع فرسودگی شغلی یک نوع استرس روانی است که با علائمی که اشاره کردم یعنی خستگی، فقدان شور و شوق و انگیزه و احساس عدم اثربخشی همراه است. این علائم می­تواند بعدها منجر به سرخوردگی، بدبینی و یا کاهش اثربخشی در ارائه توانمندیهای فردی شود.

 و اینها مقدمه­ای است بر افسردگی که باید جلوی پیشرفت این بیماری و حالات آن را می­گرفتم تا وضعیت بدتر نشود. می­دانم که تقریباً همه افرادی که در ورطه ورشکستگی و بحران قرار می­گیرند، این حالات را تجربه کرده و یا درشرف تجربه­اند.

چگونه در حفظ آرامش به خودمان کمک کنیم؟

راهکارهای ساده و اثر بخش

·      تغییر صدای زنگ تلفن: در زمان بحران صدای زنگ ملایم و آرامبخش تاحدودی از عصبیت کم می­کند. با زنگ تلفن دلمان آشوب می­شود. با اینکار کمی از استرس کم می­کنیم.

·      خوراک: توجه به تغذیه در این زمان اهمیت دارد. غذاهای تخمیری مثل ماست­ ترش و دوغ ­ترش بر روی من اثر منفی می­گذاشت. با رژیم غذایی که متناسب با مزاج شماست می­توانید از عصبانیت و استرس خود بکاهید در این مورد عسل و گلاب، بابونه و... اثربخش بودند و مرا آرام می­کردند.

·      پوشش: باید به لباس و پوشاک خودمان اهمیت بدهیم و همیشه لباس شاداب و آرام­بخش بپوشیم، هم خودمان آرام می­شویم هم اشخاصی که به ما مراجعه می­کنند. در زمان رویارویی با طلبکاران از پوشش سفید استفاده کنید.

·      نظافت ماشین: تمیز کردن و شستن، یکی از راههای آرامش است. به ماشین سواری خود رسیدگی کنیم. درزمان تمیز کردن و شستن اعصابمان آرام می­شود.

دربخش­فرسودگی­شغلی­راهکارهای­علمی­تجربه­شده­راارائه می­نمایم.

فرسودگی شغلی و راه رویارویی با آن

در این مورد به ذکر دو روش می­پردازم:

روش زیر تجویز دکتر بود و به خوبی هم پاسخ داد. در کمترین زمان توانستم سروسامانی به خودم بدهم و از غوطه­ور شدن در بیماریهای روانی جلوگیری کنم. موارد زیر را مدنظر قرار دادم و به آنها عمل کردم.

اگر در چنین وضعیتی قرار دارید و یا قرارگرفتید توصیه من به شما عمل کردن به این موارد است .

به موارد زیر توجه کنید!

راهکار اول

×   خواب بین ساعت 10 شب تا 6 صبح

خواب ساعت 10 الی6 صبح بهترین زمان خواب است و تقریباً دوبرابر ساعات دیگر اثربخشی دارد و به بدن استراحت می­دهد. پس بهترین ساعت خواب یعنی ساعت 10 شب را برای خوابیدن انتخاب کنید.

من باید شبها ساعت 10 می­خوابیدم که اوایل این کار تقریباً غیرممکن به نظر می­رسید و افکار پیچیده و منفی این اجازه را نمی­داد که زود بخوابم اما باید سرساعت می­خوابیدم. می­دانم اکنون که دستورالعمل را می­خوانید مخصوصاً اگر تابستان باشد بیشتر به خودتان می­گوئید این کار غیرممکن است، مگر می­شود؟! 

به این موضوع هم اشاره کنم که با توجه به تغییر ساعتها نیمه اول سال که ساعتها یک ساعت به جلو کشیده می­شوند اگر ساعت 11 هم بخوابیم درواقع همان تجویز ساعت 10 است و باید این نکته را در نظر بگیریم که چاره­ای نداریم جز رفتن به تختخواب و خوابیدن. این کار را باید انجام دهیم تا زمانی که عادت کردیم و همزمان تجویزات دیگر را نیز باید بکار بگیریم تا هرچه سریعتر به سلامتی کامل برسیم.

×     بیداری در ساعت 6 صبح

 صبح ساعت 6 بیدار می­شدم. درواقع 8 ساعت کامل از 10 شب تا 6 صبح می­خوابیدم. این مقدار خواب سلامتی را تضمین می­کند و از ناحیه مشکلاتی که بر اثر بی­خوابی پیش می­آید خیالمان راحت می­شود. بخشی از عصبیت و بی­حوصلگی که پرخاشگری را با خود به ارمغان دارد بخاطر کیفیت نامطلوب خواب است. پس به خواب کامل و خوب باید اهمیت داد. برای خوب خوابیدن تمرین نیاز است و می­دانم کار ساده­ای نیست.

×     استفاده از دمنوش

استفاده از دمنوشهای آرامبخش مثل بابونه یا شربت عسل و گلاب در خواب رفتن به ما کمک می­کنند. اینها روشهایی است که تجربه شده­اند.

×     ورزش

پیاده­روی و ورزش بعد از بیدار شدن از خواب، یعنی تقریباً ساعت 6.30 صبح.

×     صرف کامل صبحانه

  خوردن صبحانه کامل همراه با خانواده و تلاش جهت لذت بردن از این همنشینی می­باشد (درزمانی­که از این تجویز با اطلاع نیستیم، باتوجه به افکار زائد، نمی­توانیم از کارهای خود لذت ببریم چرا که خود را وقف مشکلات کردیم و کمترین توجهی به خود نداریم، به همین دلیل از کلمه تلاش استفاده کردم)

×   دور شدن از محیط کار

 این یکی از مواردی است که توصیه به انجام آن شده و تأثیر بسزایی در کنترل روانی ما دارد. این کار برای بحران­زده­ها و ورشکستگان که باید در میدان نبرد حضور داشته باشند کمی سخت است. من زمانی که می­خواستم چنین کار دشواری را انجام بدهم می­دانستم که غیرممکن است. پس با آقای دکترعابدی مشورت کردم و ایشان این عمل را به صورت اولویتهای زیر عنوان نمودند و من طبق شرایط آن روز یکی از مدلهای معرفی شده را به کار بستم.

مدلهای تعریف شده به ترتیب اولویت عبارتند از:

اولویت اول: دور شدن از محل کار به مدت یک هفته همراه با عدم ارتباط کاری و همچنین تغییر شرایط اقلیمی.

درواقع مسافرت به شهری که آب و هوای آنجا با محل زندگی خودمان متفاوت باشد و دیگر اینکه هیچ ارتباطی با محل کار نداشته باشیم حتی در شبکه­های مجازی.

اولویت دوم: رفتن به مسافرت با کمترین تماس تلفنی.

باید بدانیم هرچه کمتر تماس با محل کار داشته باشیم به هدف نزدیکتر می­شویم.

 اولویت سوم: خواب، ورزش و صبحانه.

درصورتی­که چاره­ای جز ماندن در میدان پیکار ورشکستگی و بحران نداشته و مجبور به ماندن در شهر خودمان باشیم از این روش استفاده کنیم: مسائل مربوط به خواب و ورزش و صبحانه را رعایت کنیم و در طول روز 2 ساعت بیشتر به محل کار نرویم و حتی­المقدور تماسهای تلفنی را کنترل کنیم. من شخصاً مجبور شدم از این روش تبعیت داشته باشم.

اولویت چهارم: پایداری ارتباط با دیگران.

ارتباطمان با دیگران را حفظ کرده و مهمانی و گردش را حذف نکنیم.

راهکار دوم:

×  زمانی را برای خود در نظر بگیرید. سلامتی و زندگی شخصی بسیار پراهمیت است. همانگونه که برای کارهای دیگران و کارهای فرعی وقت می­گذاریم نیاز است برای خودمان هم وقت بگذاریم.

×     قبل از خوردن صبحانه با همسر و فرزندان به مدت 20 دقیقه یا بیشتر پیاده­روی کنیم.

×        ورزش صبحگاهی انجام دهیم زیرا باعث آرامش و کنترل اعصاب می­شود.

×        صبحانه را درکنار خانواده صرف کرده و ازآن لذت ببریم.

×        به نمایش و سینما، جُنگ­های شبانه و کنسرت­ها برویم. اینها به طرز عجیبی از استرسهای کاری کم می­کنند.

×        منظم بوده و برنامه کاری داشته باشیم. یکی از روشهای نظم­دهی متداول برای اشخاصی که مشغله کاری زیادی دارند و یا درمعرض گرفتاریهای بحرانی هستند یادداشت کردن است. بهتر است کارهای روزانه خود را یادداشت نموده و با برنامه­ریزی پیش برویم.

×        از ارتباط غافل نشویم. با انسانهایی که به ما احساس شادی می­بخشند ارتباط برقرار کنیم.

×        خواب را خیلی مهم بدانیم، همان گونه که در راهکار اول عنوان شد خوب خوابیدن و خواب کامل رفتن می­تواند در روند درمان و دوری از بیماری بسیار مؤثر باشد.

×        برای انجام کارهای خودمان نیاز به یادآور داریم، بهتر است و شاید نیاز باشد که زنگ اخبار موبایلمان برای یادآوری آماده باشد و البته چه بهتر که بتوانیم از موبایل دوری کنیم.

×        سرگرمی­های هنری داشته باشیم. جهت سرگرمی خود، کارهای هنری که دوست داریم انجام دهیم مثل نقاشی، خطاطی، نجاری، طراحی و ... از آنچه دوست داریم لذت ببریم.  می­توانیم بخشی ­از زمانمان را در مسیر لذت بردن از موسیقی و یا فیلم­هایی که مورد علاقه­مان است، سپری کنیم.

×        در فعالیت­های گروهی شرکت کنیم. با کار کردن در جمع و فعالیت گروهی، به خود احساس مفید بودن ببخشیم. این یکی از مؤثرترین راههایی است که شخصاً آزمایش کردم و بسیار نتیجه چشم­گیری داشت.

نشخوارفکری (افکار مزاحم) و راه کنترل آن در بحران

یکی دیگر از مزاحمتهایی که چسبیده و ما را رها نمی­کند نشخوار فکری است. این مسئله یکی از مشکلات مزاحم و آزاررسان است که برای رهایی از آن - اگر آشنایی با تکنیکهای آن نداشته باشیم- رفتار و خلق­وخوی ما را دچار تغییر می­کند.

نشخوار فکری یعنی اینکه ما دائم به مسائل مختلف فکر می­کنیم و ذهن ما دائم دچار افکار مزاحم است.

درخصوص حل مشکل نشخوار فکری و افکاری که دائم ما را آزار می­دهند و مهمان ذهن ما هستند ابتدا مثالی زده و بعد تکنیک رهایی از آن را ارائه خواهم نمود.

 مثال:

 ما در انباری خانه وسایل اضافه را قرار می­دهیم.( یک تصویر از صحنه انباری خانه در ذهن خود بگیرید؛) معمولاً وسایلی که استفاده نمی­شوند به­صورت بسته­بندی و یا در طبقاتی در آخر انباری هستند و وسایلی را که کمتر نیاز داریم اواسط انباری و وسایل مورداستفاده خود را در دسترس و نزدیک به در انبار قرار می­دهیم تا درمواقع لزوم در دسترس باشند و به راحتی بتوانیم آنها را بیابیم. ذهن ما دقیقاً همینطور است یعنی به هر چه بیشتر فکر کنیم دائماً پشت در ذهن هستند و آنهایی که کمتر به آن پرداخته می­شوند آخر ذهن ما هستند. در دوران بحران و ورشکستگی افکاری که ما را احاطه می­کنند افکار مزاحم و غیرضروری هستند که زندگی را برای ما تلخ و اوقات و لحظات ما را با استرس و تشویش خراب می­کنند.

برای رهایی از افکار مزاحم چه باید کرد؟

استفاده از تکنیک 5 دقیقه­ای

در طول روز اول سه بار، موبایل را با صدای زنگ بلند برای 5 دقیقه کوک کردم و روی تخت دراز کشیدم. پیش خودم فکر کردم که افکار مزاحم مال من نیستند، پس به ذهنم گفتم هرچه می­خواهی و هرجور که دوست داری فکر کن. 5 دقیقه وقت داری بعدش من می­خواهم به بقیه کارهایم برسم و اجازه دادم در آن 5 دقیقه به هر شکل که می­خواهد فکر کند و در همین زمان است که تمام افکار منفی و زیان­آور از ذهن ما می­گذرند، همه درگیریهایی که خودمان به آن فکر و برای خود رویاپردازی می­کنیم. سروصدا و جاروجنجال طلبکاران، آشفتگی کارگران، دعوا و روبرو شدن با کارگرانی که همیشه به شما احترام می­گذاشتند و اکنون برای مطالبات حقوق خود نمی­دانند چه باید بکنند، و مسائل و مشکلات دیگری که بحران­زده ها و ورشکستگان با آن روبرو بوده­اند و بهتر می­دانند و یا با آن روبرو هستند! تمام افکار منفی و زشت و بد دائماً مثل یک نوار می­گذرند. به ذهنم اجازه دادم هر چه می­خواهد فکرکند و جولان دهد. ناگهان صدای زنگ موبایل که با آخرین زورش مرا صدا می­کرد بلند شد و با پایان یافتن زمان تعیین شده (5 دقیقه) با ضربه دست بر میز کوبیدم و به ذهنم گفتم دیگر بس است، زمانت تمام شد، اکنون باید به کارهای خودم رسیدگی کنم، نمی­خواهم دیگر مزاحمتی برای من ایجاد کنی. می­خواهم ادامه زندگی طبیعی را از سر بگیرم.

 این روش به سرعت در جهت اخراج فکرهای بد و آزاررسان کمکم کرد. از طرفی شروع کردم به نوشتن اتفاقاتی که از ابتدا رخ داده بود تا این بی­سروسامانی شکل بگیرد. این دو روش را درکنار هم انجام دادم و پس از چندین بار تکرار، کنترل ذهن را به­دست گرفتم و از حمله­های متعدد و زیانبار افکار منفی جلوگیری کردم. به این ترتیب توانستم دوباره خودم را مدیریت و خودسازی کرده و بر تمام مشکلات غلبه کنم. امیدوارم شما هم بتوانید به خوبی خود را کنترل کرده و درنتیجه سر رشته افکار و اعمالتان را به دست بگیرید و خود را بازسازی کنید.